Ένα από τα μέλη του ανταλλακτικού δικτύου στο Βόλο ελέγχει στον υπολογιστή του τον λογαριασμό του σε ΤΕΜ. (Φωτογραφία: Παναγιώτης Γιάνναρος)
Δεν αλλάζει χέρια. Δεν τυπώνεται σε χάρτινη μορφή ούτε κόβεται σε νόμισμα. Οι κάτοχοί της όμως τη χρησιμοποιούν ως μέσο για να αγοράσουν και να πουλήσουν. Από το περασμένο καλοκαίρι, στις γειτονιές του Βόλου, οι συναλλαγές δεν γίνονται αποκλειστικά με ευρώ. Η οικονομική κρίση και η έλλειψη ρευστότητας γέννησαν ένα δίκτυο ανταλλαγών και μια νέα μονάδα: την ΤΕΜ.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γιάννης Παπαδόπουλος
Ονομάζεται Τοπική Εναλλακτική Μονάδα και, σύμφωνα με τους δημιουργούς της, έχει θεωρητικά ίση αξία με το ευρώ, αλλά όχι την ίδια δύναμη κατανάλωσης έξω από το Δίκτυο. «Δεν είναι νόμισμα ούτε υπάρχει ανταγωνιστικά στο ευρώ. Είναι μια μονάδα που αντιπροσωπεύει την αξία των ανταλλαγών που κάνουμε μεταξύ μας», λέει ο κοινωνιολόγος Γιάννης Γρηγορίου, ένα από τα πρώτα μέλη του Δικτύου.
Η ΤΕΜ χρησιµοποιείται στη Μαγνησία, στο Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης που ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο. Από μια παρέα φίλων το Δίκτυο μεγάλωσε και έφτασε τα 50 μέλη μέσα σε έναν μήνα και σήμερα φτάνει τα 200. Για να συμμετάσχει κάποιος, απαιτείται φωτοτυπία της αστυνομικής ταυτότητας. Με την εγγραφή, το Δίκτυο του δίνει πίστωση 300 ΤΕΜ (χωρίς την επιβάρυνση τόκου), τις οποίες μπορεί να ξοδέψει στις υπηρεσίες ή τα προϊόντα που προσφέρουν τα υπόλοιπα μέλη. Ο λογαριασμός του καθενός και οι συναλλαγές καταγράφονται σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων. Στην ίδια ιστοσελίδα τα μέλη καταχωρίζουν αγγελίες για προσφορά υπηρεσιών και προϊόντων. Οποιος δεν έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο εξυπηρετείται με κουπόνια (εντολές πληρωμής).
Μεταξύ των μελών υπάρχουν αγρότες, υδραυλικοί, δικηγόροι, λογιστές, ηλεκτρολόγοι, ένας καρδιολόγος, μια ομοιοπαθητικός και ένας ιδιοκτήτης καταστήματος οπτικών. Οπως εξηγεί ο κ. Γρηγορίου, τα καταστήματα ή οι επιχειρηματίες ζητούν από μέλη του Δικτύου ένα μέρος της τιμής σε ευρώ και το υπόλοιπο σε ΤΕΜ, καθώς έχουν να καλύψουν το κόστος παραγωγής, τον ΦΠΑ και την προμήθεια σε ευρώ. «Για παράδειγμα, στο μαγαζί με τα οπτικά, για έναν σκελετό γυαλιών αξίας 100 ευρώ ο ιδιοκτήτης θα ζητήσει από τον πελάτη 70 ευρώ και 30 ΤΕΜ. Σαν να του κάνει έκπτωση. Επειτα θα κόψει απόδειξη για 70 ευρώ», λέει ο κ. Γρηγορίου.
ΤΑ ΟΦΕΛΗ. Η ΤΕΜ μπορεί, σύμφωνα με τους κατόχους της, να αναστήσει την τοπική αγορά. Οπως λένε, εξοικονομούν ευρώ που έπειτα τα διαθέτουν εκτός Δικτύου. Παράλληλα δίνουν αγοραστική δύναμη σε ανέργους. Ο Θοδωρής Μαυρίδης είναι ένας από αυτούς. Πενήντα τριών ετών, ηλεκτρολόγος, χωρίς δουλειά εδώ και οκτώ μήνες. Ελαβε τις πρώτες του ΤΕΜ κάνοντας μια ηλεκτρολογική εργασία και σχεδιάζει να τις ξοδέψει στην αγορά αγροτικών προϊόντων. «Αισθάνομαι ελεύθερος. Δεν με δεσμεύει το ευρώ», λέει.
Για τον βελονιστή Ευριπίδη Σιούρα η ΤΕΜ είναι μια μονάδα ανταλλαγής, «όχι μέσο δύναμης όπως τα κλασικά νομίσματα». Στόχος της Μαιρίτας Χούπη, μέλους του Δικτύου, είναι να γίνονται όσο το δυνατόν περισσότερες συναλλαγές με ΤΕΜ. Με το μεγαλύτερο μέρος της σύνταξής της καλύπτει σήμερα παλιότερά της δάνεια. Συγκέντρωσε τις δικές της ΤΕΜ βοηθώντας μια γυναίκα με αναπηρία. «Φτωχός δεν είναι όποιος δεν έχει χρήματα, αλλά όποιος δεν έχει να προσφέρει κάτι. Αυτή είναι η φιλοσοφία μας», λέει.
Καλύπτει ανάγκες, όχι την επιβίωση
Ακόµα κι αν φτάνει σήµερα τα 200 µέλη, το Δίκτυο βρίσκεται σε εμβρυϊκό στάδιο. Μπορεί να καλύψει κάποιες ανάγκες, αλλά όχι και να εξασφαλίσει την επιβίωση. Το ενοίκιο, οι λογαριασμοί, η τροφή και η βενζίνη αγοράζονται και πωλούνται σε ευρώ, όχι σε εναλλακτικές μονάδες. Κάποια μέλη του Δικτύου δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν ΤΕΜ, αφού τα δικά τους επαγγέλματα δεν έχουν μεγάλη ζήτηση. Ο κ. Γρηγορίου, ως κοινωνιολόγος, αντιμετωπίζει αυτό το πρόβληµα. Γι’ αυτό ενισχύει τον ηλεκτρονικό λογαριασμό του σε ΤΕΜ συµµετέχοντας σε χειρωνακτικές εργασίες, επισκευές ή βαψίματα.
Δίκτυα σαν κι αυτό λειτουργούν εδώ και χρόνια στο εξωτερικό. Στη Γερμανία έχουν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και εκδίδουν τοπικά νομίσματα. Ενα από τα πιο επιτυχημένα εσωτερικά νομίσματα είναι το chiemgauer στη Βαυαρία με σταθερή ισοτιμία ένα προς ένα με το ευρώ. Εμπνευστής του είναι ένας καθηγητής λυκείου, ο Κρίστιαν Γκέλερι. Το chiemgauer δημιουργήθηκε το 2003 και σήμερα χρησιμοποιείται ως μέσο συναλλαγής μεταξύ 3.000 ατόμων και 600 επιχειρήσεων. Τυπώνεται σε νομίσματα των 2, 5, 10, 20 και 50. Φέρουν ταινία ασφαλείας, υδατογράφηµα και ιριδίζουσα λωρίδα για να μην είναι εύκολη η αντιγραφή τους. Μπορεί κανείς να τα ανταλλάξει με ευρώ σε 50 διαφορετικά σημεία, με προμήθεια 3% που καταλήγει ως δωρεά σε κάποια μη κυβερνητική οργάνωση.
Οπως μας λέει ο κ. Γκέλερι, οι πολίτες φορολογούνται για το εισόδημά τους στο παράλληλο νόμισμα. Αν και μόνο η κεντρική τράπεζα έχει δικαίωμα να εκδίδει νόμισμα, ο γερμανός δάσκαλος λέει ότι οι αρχές της χώρας «ανέχονται το chiemgauer επειδή κυκλοφορεί σε μια περιορισμένη γεωγραφικά περιοχή και καλύπτει ένα μικρό μέρος των συναλλαγών. Θα το εκδίδαμε ακόμα κι αν δεν είχε μπει η χώρα μας στο ευρώ. Για εμάς είναι ένα εργαλείο στήριξης της τοπικής αγοράς. Είναι μέσο ανάπτυξης. Στόχος μας παραµένει το 50% των τοπικών συναλλαγών να γίνεται με το δικό μας νόμισμα».
Οι υποστηρικτέςτου chiemgauer αναφέρουν ότι από την εμφάνισή του έχει ενισχυθεί η τοπική οικονομία. Τα καταστήματα προτιμούν πλέον παραγωγούς της περιοχής και ο κ. Γκέλερι εκτιμά ότι στο μέλλον θα πέσουν και οι τιμές τους σε σχέση με τα εισαγόμενα αγαθά αφού θα αυξηθεί η ζήτησή τους.
Ο Γκέρχαρντ Ρεσλ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Ρέγκενσμπουργκ, έχει μελετήσει τα δεκάδες τοπικά νομίσματα που κυκλοφορούν στη Γερμανία. Οπως γράφει σε μια ανάλυσή του, «συστήματα σαν κι αυτά οδηγούν τις τοπικές κοινωνίες σε απομόνωση. Εμποδίζουν το εμπόριο με άλλες περιοχές, που είναι βασικό κομμάτι για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας».
Αντίστοιχες πρωτοβουλίες για τη δημιουργία μονάδων ανταλλαγής ή νομισμάτων που κυκλοφορούν παράλληλα με το εθνικό εγείρουν συχνά ερωτήματα για τη φορολογική τους νομιμότητα. Στη Μαγνησία κόβονται αποδείξεις για τις συναλλαγές σε ευρώ, όχι για όσες γίνονται σε ΤΕΜ. Οι φορολογικές αρχές της Αυστραλίας εξέτασαν αντίστοιχα δίκτυα στη χώρα τους το 1991 και έκριναν ότι για φιλικές συναλλαγές που δεν αφορούν επαγγελματικές δραστηριότητες δεν τίθεται ζήτημα φορολόγησης. Ωστόσο, όταν κάποιος προσφέρει υπηρεσίες ή προϊόντα μέσα από την επιχείρησή του, είναι ελεγχόμενος φορολογικά. Σύµφωνα με έναν από τους όρους συμμετοχής στο ∆ίκτυο της Μαγνησίας, «τα μέλη έχουν την αποκλειστική ευθύνη σχετικά με τις πιθανές υποχρεώσεις τους προς την Εφορία που προκύπτουν από τις συναλλαγές που πραγματοποιούν με άλλα μέλη του δικτύου».
Ηδη πολίτες από την Αθήνα, την Κατερίνη και τη Λαμία έχουν προσεγγίσει το ∆ίκτυο στον Βόλο και σκέφτονται να ξεκινήσουν κάτι αντίστοιχο στα δικά τους µέρη. «Μας ενδιαφέρει να δώσουμε πρακτικές λύσεις στην οικονομική κρίση», λέει ο κ. Γρηγορίου. «∆εν θέλουμε ούτε να προκαλέσουμε ούτε να εντυπωσιάσουμε. Ακόμα είμαστε στην αρχή της προσπάθειας. Η ιδέα μας βασίζεται στην ανταλλακτική οικονομία όπως τη ζήσαμε στα χωριά. ∆εν είναι τίποτα περισσότερο».
(Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ στις 28 Απριλίου 2011)
Antapokritis 